آداب و اعمال مخصوص روز عاشورا

بشیر بن جذلم می‌گوید: وقتی به نزدیکی شهر مدینه رسیدیم، حضرت امام سجاد علی بن الحسین علیه السلام از مرکب فرود آمد و خطبه‌ای خواندند و فرمودند:

«أیها القوم! إنّ الله و له الحمد ابتلانا بمصائب جلیلة و ثلمة فی الإسلام عظیمة، قتل أبو عبدالله الحسین علیه السلام و عتـرته، و سبی نساؤه و صبیته، و داروا برأسه فی البلدان من فوق عامل السنان، و هذه الرزیة التی لا مثلها رزیة. أیها الناس! فأیّ رجالات منکم یسـرون بعد قتله، أم أیّ فؤاد لا یحزن من أجله أم أیّة عین تحبس دمعها و تضّن عنا إنهما لها، فلقد بکت السبع الشداد لقتله و بکت البحار بأمواجها و السماوات بأرکانها و الأرض بأرجائها و الأشجار بأغصانها و الحیتان و لحج البحار و الملائکة المقربون و أهل السماوات اجمعون. یا أیها الناس! أیّ قلب لا ینصدع لقتله أم أیّ فؤاد لا یحنٌ إلیه أم أیّ سمع یسمع هذه الثلمة التی ثلمت و لا یصمّ.»[1]

«...ای قوم! به درستی که خداوند که حمد و سپاس مخصوص اوست، ما را مبتلا کرد به مصیبت‌های بزرگ و رخنه‌ای عظیم که در اسلام به وجود آمد بیازمود. کشته شد اباعبدالله الحسین علیه السلام و عترت او!! و اسیر شدند زنان و فرزندان او!! و سر مقدس او را در شهرها بر بلندای نیزه گرداندند!! و این مصیبتی است که هیچ مصیبتی به پایه آن نمی‌رسد.

ای مردم! حال، کدام یک از مردان شما بعد از کشته شدن او شادی می‌کنند؟ بلکه کدام قلبی است که برای او محزون نشود؟ یا کدام چشمی است که اشک خود را حبس کند و از فرو ریختن و جاری شدن آن بر ما بخل ورزد؟ در جایی که آسمان‌های مستحکم هفت‌گانه برای کشته شدن او گریه کردند و دریاها با موج‌هایشان گریه کردند و آسمان‌ها با پایه‌هایشان و زمین با گوشه‌اش و درختان با شاخه‌هایشان و ماهی‌ها و قعر دریاها و ملائکه مقرب و اهل آسمان‌ها همگی برای او گریه کردند.

ای مردم! کدام قلبی است که برای قتل او پاره پاره نشود؟ بلکه کدام دلی است که برای او به ترحم نیاید [و مشتاق او نشود] و کدام گوشی است که این رخنه و صدمه‌ای را که رخ داده، بشنود و کر نشود؟»

این روز روز غم غصه اهلبیت علیهم‌السلام و روز مصیبت آنان است. سزاوار است در این روز شیعیان و محبین محزون و گریان به به عزاداری و سوگواری برای آن حضرت بپردازند و با این سوگواری و عزاداری امام زمان عجل‌الله تعالی را یاری نمایند.

برای این روز آدابی ذکر شده که در ذیل به آن اشاره شده است.

۱. دست کشیدن از کسب و کار

در این روز سزاوار است شیعیان مشغول کاری از کارهای دنیا نگردند و برای خانه خود چیزی ذخیره نکنند و مشغول گریه، نوحه و مصیبت باشند و عزاداری حضرت امام حسین(علیه‌السلام) را بر پا کنند و اشتغال به ماتم داشته باشند به صورتی که در ماتم عزیزترین اولاد و اقوام خود اشتغال می‌ورزند

امام صادق علیه‌السلام بعد از دستور به عزاداری در این روز و تعزیت و تسلیت گفتن به یکدیگر می‌فرماید:

 «إِنِ اسْتَطَعْتَ أَنْ لَا تَنْتَشِرَ یَوْمَکَ فِی حَاجَةٍ فَافْعَلْ فَإِنَّهُ یَوْمٌ نَحْسٌ لَا تُقْضَى فِیهِ حَاجَةُ مُؤْمِنٍ فَإِنْ قُضِیَتْ لَمْ یُبَارَکْ وَ لَمْ یَرَ فِیهَا رُشْداً وَ لَا یَدَّخِرَنَّ أَحَدُکُمْ لِمَنْزِلِهِ فِیهِ شَیْئاً فَمَنِ ادَّخَرَ فِی ذَلِکَ الْیَوْمِ شَیْئاً لَمْ یُبَارَکْ لَهُ فِیمَا ادَّخَرَهُ وَ لَمْ یُبَارَکْ لَهُ فِی أَهْلِهِ فَإِذَا فَعَلُوا ذَلِکَ کَتَبَ اللَّهُ تَعَالَى لَهُمْ ثَوَابَ‏ أَلْفِ حِجَّةٍ وَ أَلْفِ عُمْرَةٍ وَ أَلْفِ غَزْوَةٍ کُلُّهَا مَعَ رَسُولِ اللَّهِ ص وَ کَانَ لَهُ أَجْرُ وَ ثَوَابُ مُصِیبَةِ کُلِّ نَبِیٍّ وَ رَسُولٍ وَ وَصِیٍّ وَ صِدِّیقٍ وَ شَهِیدٍ مَاتَ أَوْ قُتِلَ مُنْذُ خَلَقَ اللَّهُ الدُّنْیَا إِلَى أَنْ تَقُومَ السَّاعَة^[2]

و اگر توانى در آن روز از براى هیچ کار از خانه مرو که آن روز نحسى است که حاجت هیچ مؤمنى در آن روز برآورده نمى‌شود و اگر برآورده شود از براى او مبارک نیست و در آن خیرى و رشدى نخواهد دید.

و ذخیره مکن از براى منزل خود چیزى که هرکه در این روز از براى منزل خود چیزى ذخیره کند از براى او مبارک نیست آنچه ذخیره کرده است و اهلش که از براى ایشان ذخیره کرده است مبارک نخواهد بود از براى او پس کسى که چنین کند نوشته شود از براى او ثواب هزار هزار حج و هزار هزار عمره و هزار هزار جهاد که همه را با رسول خدا-صلّى‌اللّه‌علیه‌وآله-کرده باشد و از براى او خواهد بود ثواب مصیبت هرپیغمبرى و رسولى و صدّیقى و شهیدى که مرده باشد یا کشته شده باشد از وقتى که خدا دنیا را خلق کرده است تا روز قیامت.

امام رضا علیه‌السلام در ثواب ترک کار و مذمت مشغولیت دنیایی این روز می‌فرماید:

«أَنَّ مَنْ تَرَکَ السَّعْیَ فِی حَوَائِجِهِ یَوْمَ عَاشُورَاءَ وَ لَمْ یَذْهَبْ إِلَی عَمَلٍ فَإِنَّ اللَّهَ تَعَالَی یَقْضِی حَوَائِجَهُ لِلدُّنْیَا وَ الْآخِرَةِ، وَ مَنْ کَانَ یَوْمُ الْعَاشِرِ مِنَ الْمُحَرَّمِ یَوْمَ مُصِیبَتِهِ وَ حُزْنِهِ جَعَلَ اللَّهُ تَعَالَی یَوْمَ الْقِیَامَةِ لَهُ یَوْمَ فَرَحِهِ وَ سُرُورِهِ، وَ أَضَاءَ وَجْهُهُ بِرُؤْیَتِنَا فِی الْجَنَّةِ، وَ مَنْ عَدَّ یَوْمَ عَاشُورَاءَ یَوْمَ الْبَرَکَةِ وَ ادَّخَرَ لِمَنْزِلِهِ شَیْئاً فِی ذَلِکَ الْیَوْمِ مِنْ أَجْلِ سَنَتِهِ، فَلَنْ یُبَارِکَ لَهُ اللَّهُ تَعَالَی فِیهِ وَ حُشِرَ یَوْمَ الْقِیَامَةِ مَعَ یَزِیدَ وَ عُبَیْدِ اللَّهِ بْنِ زِیَادٍ وَ عُمَرَ بْنِ سَعْدٍ عَلَیْهِمُ اللَّعْنَةُ»[3]

هرکه کوشیدن در حوائج خود را در روز عاشورا ترک کند و به دنبال کاری نرود، حق‌تعالی حوائج دنیا و آخرت او را برآورد و هرکه روز عاشورا، روز مصیبت و اندوه و گریه او باشد، حق‌تعالی روز قیامت را روز شادی و سرور و خوشحالی او گرداند و دیده‌اش در بهشت به ما روشن شود؛ هرکه روز عاشورا را روز برکت نامد و در آن روز برای منزل خود چیزی ذخیره کند، خدا آن ذخیره را برای او مبارک نکند و روز قیامت با یزید و عبیدالله بن زیاد و عمر بن سعد علیهم اللعنه محشور شود.

۲. تسلیت گفتن به یکدیگر

امام صادق علیه‌السلام در حدیثی دستور به عزاداری در این روز داده و می‌فرماید: یکدیگر را در مصیبت آن وجود مقدّس به این جملات تعزیت گویید: «أَعْظَمَ اللّهُ أُجُورَنا بِمُصابِنا بِالْحُسَیْنِ عَلَیْهِ السَّلامُ، وَجَعَلَنا وَ إِیَّاکُمْ مِنَ الطَّالِبِینَ بِثارِهِ مَعَ وَلِیِّهِ الْإِمامِ الْمَهْدِیِّ مِنْ آلِ مُحَمَّدٍ عَلَیْهِمُ السَّلامُ»[4]؛ خدا مزدهای ما را به خاطر سوگواری‌مان برای حسین (درود بر او باد) بزرگ گرداند و قرار دهد ما و شما را از خون‌خواهانش به همراه ولی‌اش امام مهدی از خاندان محمّد (درود بر ایشان باد).

3ـ تسلب و حالت ماتم زدگان

شیعیان باید قلباً محزون بوده و در ظاهر نیز این حزن و اندوه را بروز داده و آن غم سوزناک در چهره و ظاهر آنان پیدا باشد. امام صادق علیه‌السلام در روایتی به نحوه و کیفیت پوشش و لباس ماتم زدگان در روز عاشورا اشاره نموده و می‌فرمایند:

«یا عَبدَ اللَّهِ بنَ سِنانٍ، إنَّ أفضَلَ ما تَأتی بِهِ فی هذَا الیَومِ أن تَعمِدَ إلی‏ ثِیابٍ طاهِرَةٍ فَتَلبَسَها وتَتَسَلَّبَ، قُلتُ: ومَا التَّسَلُّبُ؟ قالَ: تُحَلِّلُ أزرارَکَ، وتَکشِفُ عَن ذِراعَیکَ کَهَیئَةِ أصحابِ المَصائِبِ».[5]

ای عبد اللَّه بن سِنان! بهترین کاری که در این روز انجام می‏دهی، این است که جامه و لباس تمیز بپوشی و تسلُّب کُنی. گفتم: تسلُّب، یعنی چه؟ فرمود: دکمه‏هایت لباس را باز کنی و آستین‏هایت را بالا بزنی و خود را به شکل ماتم‏زدگان درآوری.

البته مطابق عرف هر زمان، حالت ماتم زدگان ممکن است، تفاوتی داشته باشد؛ البته واژه «تسلُّب»، در لغت، به معنای: «پوشیدن لباس سیاه عزاداری» نیز به کار می‏رفته است.

4. زیارت قبر امام حسین علیه‌السلام

از آدابی که در این روز به آن سفارش شده زیارت آن حضرت در این روز است.

مالک جهنى گوید: امام محمّد باقر علیه‌السّلام فرمود:

«مَنْ زَارَ الْحُسَیْنَ بْنَ عَلِیٍّ ع فِی یَوْمِ عَاشُورَاءَ مِنَ الْمُحَرَّمِ حَتَّى یَظَلَّ عِنْدَهُ بَاکِیاً لَقِیَ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ یَوْمَ یَلْقَاهُ بِثَوَابِ أَلْفَیْ حِجَّةٍ وَ أَلْفَیْ عُمْرَةٍ وَ أَلْفَیْ غَزْوَةٍ ثَوَابُ کُلِّ غَزْوَةٍ وَ حِجَّةٍ وَ عُمْرَةٍ کَثَوَابِ مَنْ حَجَّ وَ اعْتَمَرَ وَ غَزَا مَعَ رَسُولِ اللَّهِ ص وَ مَعَ الْأَئِمَّةِ الرَّاشِدِینَ.

قَالَ: قُلْتُ: جُعِلْتُ فِدَاکَ فَمَا لِمَنْ کَانَ فِی بَعِیدِ الْبِلَادِ وَ أَقَاصِیهِ وَ لَمْ یُمْکِنْهُ الْمَصِیرُ إِلَیْهِ فِی ذَلِکَ الْیَوْمِ.

قَالَ: إِذَا کَانَ کَذَلِکَ بَرَزَ إِلَى الصَّحْرَاءِ أَوْ صَعِدَ سَطْحاً مُرْتَفِعاً فِی دَارِهِ وَ أَوْمَأَ إِلَیْهِ بِالسَّلَامِ وَ اجْتَهَدَ فِی الدُّعَاءِ عَلَى قَاتِلِهِ‏ وَ صَلَّى مِنْ بُعْدٍ رَکْعَتَیْنِ وَ لْیَکُنْ ذَلِکَ فِی صَدْرِ النَّهَارِ قَبْلَ أَنْ تَزُولَ الشَّمْسُ ثُمَّ لْیَنْدُبِ الْحُسَیْنَ ع وَ یَبْکِیهِ وَ یَأْمُرُ مَنْ فِی دَارِهِ مِمَّنْ لَا یَتَّقِیهِ بِالْبُکَاءِ عَلَیْهِ وَ یُقِیمُ فِی دَارِهِ الْمُصِیبَةَ بِإِظْهَارِ الْجَزَعِ عَلَیْهِ وَ لْیُعَزِّ بَعْضُهُمْ بَعْضاً بِمُصَابِهِمْ بِالْحُسَیْنِ ع وَ أَنَا الضَّامِنُ لَهُمْ إِذَا فَعَلُوا ذَلِکَ عَلَى اللَّهِ تَعَالَى جَمِیعَ ذَلِکَ قُلْتُ جُعِلْتُ فِدَاکَ أَنْتَ الضَّامِنُ ذَلِکَ لَهُمْ وَ الزَّعِیمُ قَالَ أَنَا الضَّامِنُ وَ أَنَا الزَّعِیمُ لِمَنْ فَعَلَ ذَلِک‏»^[6]

هرکه زیارت کند حضرت امام حسین علیه السّلام را در روز دهم محرم یا نزد قبر آن حضرت گریان شود، ملاقات کند خدا را در روز قیامت با ثواب دو هزار هزار حج و دو هزار هزار عمره و دو هزار هزار جهاد که هریک را با رسول خدا-صلّى اللّه علیه و آله-و ائمّۀ طاهرین-علیهم السّلام-کرده باشند.

مالک گفت: فداى تو شوم، چه ثواب است براى کسى که در شهرهاى دور باشد و ممکن نباشد او را رفتن به سوى قبر آن حضرت‌؟

فرمود: که چون روز عاشورا درآید، بیرون رود به سوى صحرا یا بالا رود بر بام بلندتر در خانۀ خود و اشاره کند به سوى آن حضرت به سلام و جهد کند در نفرین کردن بر قاتل آن حضرت و بعد از آن دو رکعت نماز بکند و بکند این کار را در اوّل روز پیش از پیشین، پس ندبه و نوحه و گریه کند بر حسین و امر کند هرکه را در خانۀ اوست و از او تقیّه نکند، به گریه کردن بر آن حضرت و در خانۀ خود مصیبتى برپا دارد به اظهار جزع بر آن حضرت و ملاقات کنند بعضى از ایشان بعضى را در خانه‌هاى خود به گریه کردن، و تعزیه گویند بعضى از ایشان بعضى را به مصیبت آن حضرت، پس من ضامنم بر خدا که هرگاه این کارها را بکند حق تعالى جمیع آن ثواب‌ها را به ایشان عطا فرماید.

مالک گفت: تو ضامنى و کفیلى از براى ایشان به این ثواب‌؟ فرمود که بلى. پرسید که چگونه یک‌دیگر را تعزیه بگویند؟فرمود که:مى‌گویند: عظّم اللّه أجورنا بمصابنا بالحسین علیه السّلام و جعلنا و إیّاکم من الطّالبین بثاره مع ولیّه الإمام المهدىّ‌ من آل محمّد علیهم السّلام.

خدا اجر و مزد ما را عظیم گرداند در سوگوارى و مصیبت ما بر حسین علیه السّلام و ما و شما را از خون‌خواهان او گرداند با ولى خود حضرت امام مهدى از آل محمد که بر ایشان درود باد.

زیارت از راه دور

زیارت امام حسین علیه‌السلام دارای این اجر و ثواب عظیم برای همگان از نزدیک مقدور نیست و همه توان حضور در این روز را در کنار بارگاه مقدس آن حضرت را ندارند. از این رو ائمه علیهم‌السلام دستور به زیارت از راه دور و یاد و ذکر آن حضرت را داده‌اند.

1ـ روایت مالک جهنی:

در روایت گذشته وقتی راوی می‌پرسد ما راه مان دور است و توان حضور نداریم، حضرت فرمود:

«إِذَا کَانَ کَذَلِکَ بَرَزَ إِلَى الصَّحْرَاءِ أَوْ صَعِدَ سَطْحاً مُرْتَفِعاً فِی دَارِهِ وَ أَوْمَأَ إِلَیْهِ بِالسَّلَامِ وَ اجْتَهَدَ فِی الدُّعَاءِ عَلَى قَاتِلِهِ‏ وَ صَلَّى مِنْ بُعْدٍ رَکْعَتَیْنِ وَ لْیَکُنْ ذَلِکَ فِی صَدْرِ النَّهَارِ قَبْلَ أَنْ تَزُولَ الشَّمْسُ...»

اگر چنین بود، چون روز عاشورا درآید، بیرون رود به سوى صحرا یا بالا رود بر بام بلندتر در خانۀ خود و اشاره کند به سوى آن حضرت به سلام و جهد کند در نفرین کردن بر قاتل آن حضرت و بعد از آن دو رکعت نماز بکند و بکند این کار را در اوّل روز پیش از پیشین.

2ـ روایت حنان بن سدیر:

حنان بن سدیر گوید: پدرم گفت: امام صادق علیه السّلام بمن فرمود:

«یَا سَدِیرُ تَزُورُ قَبْرَ اَلْحُسَیْنِ عَلَیْهِ اَلسَّلاَمُ فِی کُلِّ یَوْمٍ» قُلْتُ جُعِلْتُ فِدَاکَ لاَ قَالَ «مَا أَجْفَاکُمْ فَتَزُورُهُ فِی کُلِّ شَهْرٍ» قُلْتُ لاَ قَالَ «فَتَزُورُهُ فِی کُلِّ سَنَةٍ» قُلْتُ قَدْ یَکُونُ ذَلِکَ قَالَ «یَا سَدِیرُ مَا أَجْفَاکُمْ لِلْحُسَیْنِ عَلَیْهِ اَلسَّلاَمُ أَ مَا عَلِمْتَ أَنَّ لِلَّهِ تَبَارَکَ وَ تَعَالَى أَلْفَ أَلْفِ مَلَکٍ شُعْثٌ غُبْرٌ یَبْکُونَ وَ یَزُورُونَ وَ لاَ یَفْتُرُونَ وَ مَا عَلَیْکَ یَا سَدِیرُ أَنْ تَزُورَ قَبْرَ اَلْحُسَیْنِ صَلَّى اَللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ فِی کُلِّ جُمْعَةٍ خَمْسَ مَرَّاتٍ أَوْ فِی کُلِّ یَوْمٍ مَرَّةً» قُلْتُ جُعِلْتُ فِدَاکَ بَیْنَنَا وَ بَیْنَهُ فَرَاسِخُ کَثِیرَةٌ فَقَالَ لِیَ «اِصْعَدْ فَوْقَ سَطْحِکَ ثُمَّ اِلْتَفِتْ یَمْنَةً وَ یَسْرَةً ثُمَّ اِرْفَعْ رَأْسَکَ إِلَى اَلسَّمَاءِ ثُمَّ تَنْحُو نَحْوَ اَلْقَبْرِ فَتَقُولُ: «اَلسَّلاَمُ عَلَیْکَ یَا أَبَا عَبْدِ اَللَّهِ اَلسَّلاَمُ عَلَیْکَ وَ رَحْمَةُ اَللَّهِ وَ بَرَکَاتُهُ» تُکْتَبُ لَکَ بِذَلِکَ زَوْرَةٌ وَ اَلزَّوْرَةُ حَجَّةٌ وَ عُمْرَةٌ» قَالَ سَدِیرٌ فَرُبَّمَا فَعَلْتُ ذَلِکَ فِی اَلشَّهْرِ أَکْثَرَ مِنْ عِشْرِینَ مَرَّةً».

 اى سدیر، هر روز بزیارت قبر حسین علیه السّلام مى‌روى‌؟ عرضه داشتم نه فدایت شوم، فرمود: چه جفاست این کار شما، آیا در هر ماه زیارت میکنى، عرض کردم: نه، فرمود: سالى یک بار بزیارت میروید؟ عرض کردم گاهى، فرمود: یا سدیر چقدر نسبت به حسین علیه السّلام جفا و بى‌مهرى است از شما آیا نمى‌دانى که خداى تعالى را هزار هزار فرشته گردآلود و موى پریشان است که بر حسین علیه السّلام میگریند و پیوسته زیارت مى‌کنند و خستگى نمى‌پذیرند، و چه مى‌شود ترا که هر هفته پنج بار بزیارت حسین علیه السّلام بروى یا روزى یک بار، عرضه داشتم: فدایت شوم میان من و قبر او فرسخها است‌؟ فرمود: بر بام خانۀ خود رو و بجانب راست و چپ بنگر سپس سر خود را به سوى آسمان بالا بر سپس بسوى قبر توجّه نما و بگو: «السّلام علیک یا أبا عبد اللّه السّلام علیک و رحمة اللّه و برکاته». نوشته خواهد شد براى تو یک زیارت، و هر زیارتى را ثواب یک حجّ‌ و یک عمره باشد، سدیر گوید: بسا مى‌شود که من این کار را در یکماه بیست بار انجام مى‌دهم

3ـ روایت حسن بن ثویر

حسین بن ثویر گوید: من، یونس بن ظبیان، مفضّل بن عمر و ابو سلمه سرّاج در خدمت امام صادق علیه السّلام نشسته بودیم، عرض کردم: «جُعِلْتُ فِدَاکَ إِنِّی کَثِیراً مَا أَذْکُرُ اَلْحُسَیْنَ عَلَیْهِ اَلسَّلاَمُ فَأَیَّ شَیْءٍ أَقُولُ فَقَالَ قُلْ صَلَّى اَللَّهُ عَلَیْکَ یَا أَبَا عَبْدِ اَللَّهِ تُعِیدُ ذَلِکَ ثَلاَثاً فَإِنَّ اَلسَّلاَمَ یَصِلُ إِلَیْهِ مِنْ قَرِیبٍ وَ مِنْ بَعِیدٍ»[7] قربانت گردم! من بیشتر اوقات امام حسین علیه السّلام را به یاد مى‌آورم در این هنگام چه بگویم؟

حضرت فرمود: بگو: «صلّى اللّه علیک یا أبا عبد اللّه» این عبارت را سه بار تکرار کن، چرا که از دور و نزدیک سلام به آن حضرت مى‌رسد.

5. هزار مرتبه لعن بر قاتلان امام حسین علیه‌السلام

هزار مرتبه بر قاتلان آن حضرت لعنت فرستاده و گفته شود: «اَللّهُمَّ الْعَنْ قَتَلَةَ الْحُسَینِ(علیه السلام)»

لعن و نفرین قاتلان سید الشهدا علیه‌السلام از اجر و ثواب فراوانی بر خوردار است.

داوود رَقّی گوید:

نزد حضرت صادق (ع) بودم. آن حضرت، آب طلب کردند و نوشیدند.

در این هنگام حالت گریه بر چهرۀ ایشان ظاهر شد و چشمان مبارکشان پر از اشک شد و فرمود:

یا دَاوُدُ! لَعَنَ اللَّهُ قَاتِلَ الْحُسَیْنِ ‌علیه‌السلام، فَمَا مِنْ عَبْدٍ شَرِبَ الْمَاءَ فَذَکَرَ الْحُسَیْنَ ‌علیه‌السلام وَ لَعَنَ قَاتِلَهُ إِلَّا کَتَبَ اللَّهُ لَهُ مِائَهَ أَلْفِ حَسَنَهٍ، وَ حَطَّ عَنْهُ مِائَهَ أَلْفِ سَیِّئَهٍ، وَ رَفَعَ لَهُ مِائَهَ أَلْفِ دَرَجَهٍ، وَ کَأَنَّمَا أَعْتَقَ مِائَهَ أَلْفِ نَسَمَهٍ، وَ حَشَرَهُ اللَّهُ‏ تَعَالَى یَوْمَ الْقِیَامَهِ ثَلِجَ الْفُؤَاد.[8]

پس فرمودند: ای داوود! خداوند قاتل حسین بن علی (ع) را لعنت کند، هر بنده‏‌اى که آب بنوشد و حسین (ع) را یاد کند و قاتلش را لعنت نماید، خداوند صد هزار کار نیک در پروندۀ اعمال وی می‌نویسد، و صد هزار کار بد از پرونده‌اش محو می‌کند، و مقامش را صد هزار درجه بالا می‌برد، و مانند این است که صد هزار بنده آزاد کرده است؛ و روز قیامت، خداوند متعال او را با قلبى خنک (آرام و مطمئن) محشور مى‏‌کند.

 6. خواندن هزار مرتبه سوره توحید

خواندن هزار مرتبه سوره «توحید» در این روز فضیلت فراوانی دارد. ا

امام صادق علیه السلام فرمودند:

«مَنْ قَرَأَ یَوْمَ عاشُوراءَ أَلْفَ مَرَّهٍ سُورَهَ الإِخْلاصِ نَظَرَ الرَّحْمنُ إِلَیْهِ وَمَنْ نَظَرَ الرَّحْمنُ إِلَیْهِ لَمْ یُعَذِّبْهُ أَبَدا»[9]؛

هرکه روز عاشورا هزار مرتبه سوره اخلاص را قرائت کند، خدای رحمان به او نظر می کند و کسی که خدای رحمان به او نظر کند هرگز عذابش نخواهد کرد.

7. پرهیز از خوردن و آشامیدن

شایسته است که شیعیان در این روز بی‌آنکه قصد روزه کنند، از خوردن و آشامیدن امساک کنند؛ و در آخر روز، پس از عصر افطار کنند به غذایی که اهل مصیبت می‌خورند، مانند ماست یا شیر و امثال آنها، نه مثل غذاهای لذیذ و جامه‌های پاکیزه بپوشند و به هیئت صاحبان مصیبت دگمه‌ها را بگشایند و آستین‌ها را بالا بزنند.

و علامه مجلسی در زاد المعاد فرموده: بهتر آن است که روز نهم و دهم را روزه نگیرد، زیرا بنی‌امیه این دو روز را برای برکت و شماتت بر قتل آن حضرت روزه می‌داشتند و به دروغ، احادیث بسیار در فضیلت این دو روز و روزه آن‌ها را به حضرت رسول صلی‌الله‌علیه‌وآله نسبت داده‌اند و از طریق اهل‌بیت احادیث بسیاری در مذمّت روزه این دو روز به ویژه روز عاشورا وارد شده و نیز بنی‌امیه علیهم اللعنه برای برکت، آذوقه سال را در روز عاشورا ذخیره می‌کردند.

عبد اللّه بن سنان روایت کرده است که رفتم به خدمت حضرت صادق علیه السّلام در روز عاشورا و آن حضرت را شکسته رنگ و اندوهناک یافتم و آب از دیده‌هاى مبارک آن حضرت مانند مروارید مى‌ریخت.

گفتم: یابن رسول اللّه! سبب گریۀ شما چیست‌؟ خدا هرگز دیده‌هاى شما را گریان نگرداند.

حضرت فرمود: مگر غافلى و نمى‌دانى که در مثل این روز حضرت امام حسین علیه السّلام شهید شده است‌؟

گفتم: اى سیّد من چه مى‌فرمایید در روزه‌‌ این روز‌؟

حضرت فرمود: «صُمْهُ مِنْ غَیْرِ تَبْیِیتٍ، وَ أَفْطِرْهُ مِنْ غَیْرِ تَشْمِیتٍ، وَ لاَ تَجْعَلْهُ یَوْمَ صَوْمٍ کَمَلاً وَ لْیَکُنْ إِفْطَارُکَ بَعْدَ صَلاَةِ اَلْعَصْرِ بِسَاعَةٍ عَلَى شَرْبَةٍ مِنْ مَاءٍ، فَإِنَّهُ فِی مِثْلِ ذَلِکَ اَلْوَقْتِ مِنْ ذَلِکَ اَلْیَوْمِ تَجَلَّتِ اَلْهَیْجَاءُ عَنْ آلِ رَسُولِ اَللَّهِ وَ اِنْکَشَفَتِ اَلْمَلْحَمَةُ عَنْهُمْ، وَ فِی اَلْأَرْضِ مِنْهُمْ ثَلاَثُونَ صَرِیعاً فِی مَوَالِیهِمْ یَعِزُّ عَلَى رَسُولِ اَللَّهِ صَلَّى اَللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ مَصْرَعُهُمْ وَ لَوْ کَانَ فِی اَلدُّنْیَا یَوْمَئِذٍ حَیّاً لَکَانَ صَلَوَاتُ اَللَّهِ عَلَیْهِ هُوَ اَلْمُعَزَّى بِهِمْ»

روزه بدار بى‌آن‌که شب نیّت روزه بکنى و افطار بکن نه از روى شماتت و یک روز تمام روزه مگیر و باید که افطار تو بعد از نماز عصر باشد یک ساعت، به شربتى از آب؛ زیرا که در این وقت جنگ برطرف شد از آل رسول صلّى اللّه علیه و آله و در زمین سى نفر از اهل بیت و موالى ایشان افتاده بود که صاحب مصیبت در آنها حضرت رسالت بود و اگر آن حضرت در دنیا مى‌بود بایست آن حضرت را براى ایشان تعزیه بگویند.[10]

8. به یاد مصائب اهل حرم بودن در هنگام غروب

در پایان روز عاشورا سزاوار است یاد کردن حال اهل حضرت سیدالشهدا و دختران و اطفال آن حضرت که در این وقت، در سرزمین کربلا اسیر دشمنان گشته و به حزن و گریه مشغول بودند و مصائبی بر ایشان گذشت که در خاطر هیچ آفریده‌ای خطور نکند.

9. سلام بر رسول‌ خدا صلی‌الله علیه وآله و سایر معصومین

سزاوار است در این روز بر رسول خدا و اهلبیت آن حضرت سلام و فرستاده و به آنان تسلیت بگوییم و با آنان اعلان همدردی کنیم. چنان امام صادق علیه‌السلام فرمود: «فَإِنَّهُ فِی مِثْلِ ذَلِکَ اَلْوَقْتِ مِنْ ذَلِکَ اَلْیَوْمِ تَجَلَّتِ اَلْهَیْجَاءُ عَنْ آلِ رَسُولِ اَللَّهِ وَ اِنْکَشَفَتِ اَلْمَلْحَمَةُ عَنْهُمْ، وَ فِی اَلْأَرْضِ مِنْهُمْ ثَلاَثُونَ صَرِیعاً فِی مَوَالِیهِمْ یَعِزُّ عَلَى رَسُولِ اَللَّهِ صَلَّى اَللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ مَصْرَعُهُمْ وَ لَوْ کَانَ فِی اَلدُّنْیَا یَوْمَئِذٍ حَیّاً لَکَانَ صَلَوَاتُ اَللَّهِ عَلَیْهِ هُوَ اَلْمُعَزَّى بِهِمْ»[11]

زیرا که در این وقت جنگ برطرف شد از آل رسول صلّى اللّه علیه و آله و در زمین سى نفر از اهل بیت و موالى ایشان افتاده بود که صاحب مصیبت در آنها حضرت رسالت بود و اگر آن حضرت در دنیا مى‌بود بایست آن حضرت را براى ایشان تعزیه بگویند.

10. خواندن زیارت عاشورا

خواندن زیارت امام حسین علیه السلام معروف به «زیارت عاشورا» در این روز ثواب فراوانی دارد. چنانکه روایت آن در بخش زیارت قبر آن حضرت در این نوشتار گذشت.

 

۱1. خواندن مقتل

سزاوار است در این روز مقتل بخوانند و یکدیگر را بگریانند؛ روایت شده: که چون حضرت موسی به ملاقات خضر و فرا گرفتن بعضی از حقایق از آن جناب مأمور شد، اول چیزی که در هنگام ملاقات بین ایشان مذاکره شد، این بود که خضر برای حضرت موسی مصائب و بلاهایی را که بر آل محمّد صلی‌الله‌علیه‌وآله وارد می‌شود ذکر کرد و هر دو گریستند و گریستن ایشان شدّت گرفت.

علامه مجلسی در شرح حدیث می‌فرماید:

فیجب أن لا ینشغل المرء فی یوم عاشوراء بأمر من الأمور الدنیویة و ینصرف إلی البکاء و النیاحة و العزاء و یأمر أهله و ذویه بإقامة العزاء علی الإمام الحسین علیه السّلام و یشترک فی المآتم کما لو أنه کان فی مأتم أعز أولاده أو أقربائه.[12]

نباید انسان در روز عاشورا به امری از امور دنیوی مشغول شود تا اینکه از گریه و نوحه و عزا منصرف شود. همچنین اهل و عیالش را امر به عزای بر امام حسین(ع) کند و طوری ماتم نگه دارد که گویی بهترین اولادش و نزدیکانش را از دست داده است.

 

 

---

[1] معالی السبطین ج 2 ص 192 و 194

[2] طوسى، محمد بن الحسن، مصباح المتهجّد و سلاح المتعبّد - بیروت، چاپ: اول، 1411 ق. ج‏2 ؛ ص773

[3] الأمالی( للصدوق)، ص 129؛ عیون أخبار الرضا علیه السلام، ج‏1، ص 299

[4]مصباح المتهجد و سلاح المتعبد، ج‏2، ص 772

[5] مصباح المتهجد  ج۲ ص۷۸۲

[6] طوسى، محمد بن الحسن، مصباح المتهجّد و سلاح المتعبّد - بیروت، چاپ: اول، 1411 ق، ج‏2، ص772

[7] الکافی،  ج۴، ص۵۷۵/ کامل الزیارات  ج۱ ص۱۹۷

[8] الأمالی (للصدوق)، ج۱، ص۱۴۲

[9] وسائل الشیعه، ج10، ص459، ح13845؛ بحار الانوار، ج95، ص343.

[10] مصباح المتهجد  ج۲ ص۷۸۲

[11] مصباح المتهجد  ج۲ ص۷۸۲

[12] زاد المعاد - مفتاح الجنان، ص: 232